Stadsgeschiedenis 1. Ten geleide

(Uit: Over de oorlog gesproken, uitgave 1990)

OVER DE OORLOG GESPROKEN: Zoetermeer 1940-1945

(Ronald Grootveld en Ton Vermeulen)

Dit is de gedigitaliseerde versie van de publicatie die in 1990 in druk verscheen. Enkele passages, die niet eerder zijn uitgegeven, zijn digitaal alsnog toegevoegd.

Lees ook: Dorp in Oorlog: Zoetermeer 1940-1945 (Ton Vermeulen, 2000); te bestellen via publicaties.

Ten geleide 1990

In de zomer van 1989 kreeg het bestuur van het Historisch Museum 't Oude Huis een verzoek van het `Verzet' een tentoonstelling te organiseren over Zoetermeer en Benthuizen in de Tweede Wereldoorlog.

Eerst aarzelden we, omdat elk jaar al veel aandacht wordt gegeven aan 1940-'45 in de media en veel tentoonstellingen plaatsvinden. Wat kon nog voor nieuws toegevoegd worden? Toen echter de eerste voorbereidingen achter de rug waren, bleek dat onze aanvankelijke scepsis misplaatst was: de oorlog leeft nog heel sterk onder de (oudere) Zoetermeerse bevolking. Allerlei mensen wilden bij het uitlenen van hun spullen nog eens hun mooie verhalen en hun leed kwijt. Bovendien bleek, dat nog zeer veel materiaal thuis bij particulieren wordt bewaard. Velen meldden dat spontaan na oproepen in een aantal lokale kranten; anderen vertelden terloops bij toevallige ontmoetingen, dat ze nog `iets' hadden. Dat iets bleek dan vaak zeer waardevol voor de tentoonstelling.

Over de oorlogsperiode was tot 1990 heel weinig gepubliceerd. Slechts over het verzet is uitgebreid geschreven. Wie kent niet J. van der Zwan's `De dag dat het manna viel; dramatisch gebeuren rond een jachthuis langs de rivier de Rotte in de laatste dagen van de tweede wereldoorlog' (Den Haag, J.N.Voorhoeve 1975). Over het dagelijks leven is echter weinig verschenen en dat aspect nu kwam telkens naar boven bij de gehouden interviews. In januari 1990 kwamen we op het idee de interviews niet alleen voor de tentoonstelling te gebruiken, maar ook voor de toekomst vast te leggen in een boekje. Boekhandel/uitgeverij Ribberink was direct bereid de publicatie op zich te nemen.

We hebben naast de interviews, een aantal geschreven stukjes, memoires en een dagboek ook ruim gebruik gemaakt van eerdere publicaties in `Zoetermeer' en `Zoetermeer Stad' van W. Olivier en J. van Doornen. Bovendien is ook enig materiaal uit het Gemeentearchief afkomstig. Soms spreken de verhalen van de oudere Zoetermeerders elkaar wat tegen, maar dat is niet strijdig met onze bedoeling: "Over de oorlog gesproken" geeft hun beeld weer van Zoetermeer in de Tweede Wereldoorlog.

 Interviewer en bewerker: Hilje Wolfson

met medewerking van: Linda Vrouwenfelder, Gloria Stuijt-Hardam, Niek Nieuwenhuijsen, Ton Vermeulen, Ronald Grootveld, Anne Wolfson

Geïnterviewden: dhr. J. van Doornen; mevr. A. Groenewegen-Vollebregt; drs. E.J. van der Hagen; dhr. H. Klos; dhr. N. Nieuwenhuijsen; dhr. J.C. Moers; dhr. M.H. Nieuwets; dhr. A.M. Ouwendijk; mevr. Ouwendijk; dhr. P.G. Roos; dhr. W Sebel; drs. J. van der Spek; dhr. J. van der Tas; dhr. W. van der Tas; dhr. J.A. Vollebregt; mevr. A. Vollebregt; dhr. P.van Waaij; mevr. A. Wieriks-Windhorst; leden van de Stichting Voormalig Verzet Zoetermeer/Benthuizen

Bronnen: Herinneringen van de heren J. van Doornen en A. Zaal; documenten uit het Gemeentearchief Zoetermeer

Literatuur:

Doornen, J. van., "Zoetermeer in oorlogstijd" in: Zoetermeer nr. 2 (1970).

Doornen, J. van., "De meidagen van 1940" in: Zoetermeer Stad nr.7-10 (1980).

"De kleine oorlog van Niek Nieuwenhuijsen", Herinneringen aan '43-'83; samengesteld ter gelegenheid van het veertigjarig huwelijk van Nicolaas Nieuwenhuijsen en Antje Boon (1983) 47-82.

Olivier, W., "Het plaatselijk verzet" in: Zoetermeer nr. 2 (1970).