Stadsgeschiedenis 6. Dagboek van het dagelijks leven

(Uit: Over de oorlog gesproken, uitgave 1990)

Het leven ging gewoon door

[N. Nieuwenhuijsen, 25 juli tot 25 oktober 1943]

25 juli 1943

Vanmorgen ter kerke geweest. Er werd afgekondigd, dat de kinderen uit de stad woensdag a.s. zullen arriveren. De dag verder bij Boon geweest. Genoten van prachtig zomerweer. 's Middags bij Dien thee gedronken. Vanavond na kerktijd bij Leen op visite geweest. Vanavond geen radio gehoord.

30 juli

Vandaag was Gerrit Pars weer terug van 2 dagen vacantie. Zelandia [eigendom van Brinkers, waar N. werkte] aanzegging gekregen, dat de fabriek gesloten moest blijven. Eerst was het een tijdelijke maatregel, maar nu is de sluiting bestendigd. Personeel zodoende weer voor moeilijkheden. Vanmorgen werden we opgeschrikt, doordat er een Amerikaansche bommenwerper brandend aan de Bleiswijkseweg was neergekomen. Natuurlijk ontzettend veel menschen er naar toe. Trouwens de heele dag door. 't Leek wel een bedevaart. Vanavond kwam het bericht door, dat er 2 Canadeezen gevangen genomen waren. Een ervan was gewond. In 't dorp gaf deze kwestie veel opschudding. De Duitschers werden woest, omdat diversche menschen gingen zwaaien en lachten tegen deze 2 piloten. Een jongen hebben ze in de bus getrapt, afgeranseld met z'n drieen en toen in Voorburg er uit gegooid. Hij moest z'n naam opgeven ('t was geen Zoetermeerder). De menschen zijn bang dat deze kwestie straf uit zal lokken. Vanavond met Annie nog even naar de plaats des onheils geweest. Lectuur bij Boon vandaan meegenomen voor de Noordoostpolder. Alzoo was dit een dag vol sensatie. 't Was in deze oorlog nog niet gebeurd, dat een vliegtuig in Zoetermeer was geland. Van R. Roos heben ze thuis ook bericht ontvangen. Hij is ca.6 weken weg naar Duitschland als krijgsgevangene. Vanavond laatste orgelles gehad voor de vacantie.

5 augustus

... op 't oogenblik dat ik zit te schrijven regent het weer heerlijk. Maar nou ja, er komen nog meer dagen zullen we hopen. Anton de Gelder is ook overwachts over uit Duitschland. Hij zag er goed uit. Vandaag is ook bekend geworden, dat mannelijke personen boven 16 jaar niet meer in de Noordelijke Provincies mogen komen of vertoeven, d.w.z. die er niet woonachtig zijn. Dit is waar­schijnlijk gedaan om de onderduikers in het vaarwater te zitten. Een strop evenwel voor Henk, want nu kan hij a.s. zaterdag niet naar Deventer toe. Gerard is ook met de trein van 1 uur uit Den Haag gekomen. Op kantoor werd het 't beste gevonden, dat hij maar naar huis ging. Dit staat in verband met de verordening, dat jongens geboren in 1922, '23 en '24 niet meer bij een werkgever in dienst mogen zijn. Hij kijkt het nu eerst maar eens af. Fijne boel hoor! Ben Veldhuyzen moet zich volgende week voor de arbeidsinzet melden. Er zij er nu al heel wat weg uit Zoetermeer. Ja, we zullen nog harde dingen meemaken eer dat de Mof op z'n knieën ligt. Fijn als we alles in 't geloof kunnen dragen, wetende, dat God regeert en Hij alleen. Vanavond zijn we even bij elkaar geweest als Lectuurcommissie om de opgehaalde boeken van de N.O.P. in 't vergaderlokaal te brengen. We hadden al 80 boeken en nog was alles niet binnen. Tevens besloten we volgende week donderdag weer te vergaderen. Vandaag een doodsbericht ontvangen van een zoontje van Kraal, 2,5 jaar oud. Nu is het half twaalf geweest, dus ik ga slapen.

9 augustus

Vandaag is zwager Jaap jarig. Op Sicilie zou 't nog 2 dagen duren zou er door de radio gezegd zijn. 't Is maar te hopen. Vanmiddag zijn er 3 kinderen begraven. Deze waren gestorven aan bloed-diarhee. Ze zeiden, dat er reeds 70 of 80 gevallen in 't dorp geconstateerd waren. Vanavond zijn we allemaal naar Jaap geweest om z'n verjaardag te vieren.

14 augustus

De heerschende ziekte heeft een kind van E. Verboom getroffen. Gisteren is het gestorven. Er zijn nu meen ik 6 of 7 sterfgevallen. Er staan nu borden in de gemeente voor de Duitsche weermacht, dat ze zich niet met de burgers mogen ophouden. Eten of drinken in de café's is voor hen verboden. Men zegt dat de ziekte bij de Moffen vandaan komt. De menschen, die het nu krijgen schijnen direct naar het ziekenhuis te gaan. 't Is te hopen dat God ook hier ingrijpt. We dachten er eerst nogal licht over, maar 't werkt terdege door. Gelukkig zijn er ook gevallen, waarin beterschap is ingetreden...

21 augustus

Op kantoor weer een drukke morgen. Ik ben tenminste genoodzaakt geweest om vanmiddag door te werken. De Heer Vlot ging weer aardig te keer. Hij vertelde ons, dat hij van plan was om er uit te stappen. Vanmiddag heeft de Grune Polizei controle uitgeoefend, op de hoek van de Stationsstraat. 't Is tegen­woordig oppassen voor de jongelui. Gerard met z'n vrienden was gaan zwemmen naar de Noord Aa. Jan Beimers is ze gaan waar­schuwen, dat ze maar even weg moesten blijven. Ze waren echter spoedig weer verdwenen. Vanavond is Miep gekomen uit Deventer. Fijn voor Henk. De geallieerden hebben weer een paar eilandjes bezet. Het weer is weer een beetje van streek. Het is nog wel warm, maar op 't oogenblik regent het. Ik ga nog een paar cigaretten draaien en dan naar bed. J. Boon kwam vanavond ook onverwachts thuis.

2 september

... Van R. Roos hadden ze bericht gehad. Hij zit nu op een plaats bij de grens van Tsjecho-Slowakije. Hij schijnt ook hard te moeten werken. 't Is natuurlijk slavendienst. Verder nieuws weet ik niet. In Rusland gaat het goed vooruit. Ik wilde wel, dat de oorlog afgeloopen was. We zitten er nu 4 jaar in. Ik heb nu een aardig salaris bij Brinkers, maar aan de andere kant is er weer zooveel dat een huwelijk tegenhoudt. Maar: Moed en Vertrouwen.

19 september

... Vanmiddag is er een Duitsche jager neergestreken of gevallen achter bij Glijnis op het land. De piloot kwam er ongedeerd af. Izak Roos was ziek, zoodat neef Jaap het orgel speelde in de kerk. Het licht moest aangestoken worden, zoodat we wel weer gauw middagkerk zullen hebben. Ik voor mij vind 's avonds veel gezelliger. Maar ja, voor de gezelligheid kom je er nu eenmaal niet. Vanavond op de koffie geweest bij de Heer en Mevrouw Lodewijk. Bouk Wagenaar was er ook met haar man. Toen die twee vertrokken waren, kregen we nog een lekkere snaps. Netjes op Fuhrertijd weer thuis.

23 september

Vanmorgen werd het hele dorp opgeschrikt door een overval op de distributiedienst. Jaap Havenaar was met de koffer achterop op weg naar Hazerswoude begeleid door 2 marechaussees ook uit Hazerswoude. De overval was in tijd van zucht gebeurd vlak bij het kerkhof van Hazerswoude. Vanmiddag is Jaap met de politie al verhoord en morgen moet de heele uitreikingsploeg naar Rotterdam om verhoord te worden. 't Is voor het Vaderland zeiden de overvallers. 't Is natuurlijk jammer voor de personen die de dupe zijn. 't Is maar te hopen dat ze er goed van af komen. Op nog 4 plaatsen is het gebeurd.

2 october

In de krant stond weer een lijst van 19 personen die doodge­schoten zijn. Vreeselijk! Dit als vergelding voor de sluip­moorden die de laatste tijd gepleegd zijn. Er was ook een kennis van Henk bij. De laatste 2 of 3 jaren zijn er heel wat op deze manier de dood ingegaan. Je hart keert om als je zulke dingen leest. Vanmorgen zijn de Duitsche soldaten werkelijk vertrokken. 't Is nu ongekend stil op dorp. Misschien dat het nu een week of wat rustig blijft. De weektaak is weer achter de rug. Op 't oogenblik regent het. Vanmiddag aardappelen geschild. Vanavond bij Annie geweest. Verder geen nieuws.

5 october

De radio was vanochtend weer niet te hooren; terwijl om 1 uur Radio-Oranje ontbrak op 't appel. Vanmiddag moest Gerit Roos om 4 uur weg aangezien hij vandaag aantekende. Goof van Driel heeft hetzelfde lot ondergaan. Van Robert Roos hebben ze pas weer bericht gehad. Hij schijnt hard te moeten werken, maar het eten was wel goed. Om half acht vanavond Vader weggebracht naar het Gemeentehuis, waar hij vergadering had van de Leerplicht Commissie. Het is voor hem te donker om alleen de straat op te gaan. Het eiland Corsica is nu weer geheel in geallieerde handen. Verder geen bijzonder oorlogsnieuws. Vanavond hebben ze Dirk Sentel weggehaald. Deze jongeman was namelijk thuisgebleven uit Duitschland.

6 october

... Jaap Havenaar is nu naar Vught gebracht. Het is wel erg, als je op zoo'n manier weggevoerd wordt. Vanavond bij Annie geweest om haar aan te halen voor de zangrepetitie. Eerst moest ze nog naar De Hollander om nog iets te halen voor Vught. Daarna zijn we naar Veldhuyzen gegaan om een tasch vol met levensmiddelen en bonnen af te geven. Hierna zijn we gaan zingen. Na afloop bij ons nog koffie gedronken en toen weer Schinkelwaarts. Precies op tijd thuis.

15 october

... Piet Kalisvaart heeft bericht gestuurd, dat hij alles kwijt is geraakt met het laatste bombardement op Cassel. Ook Jaap de Boef en anderen zijn hiervan slachtoffer geworden. Je kan geloven, dat die jongens daar wat doorstaan... Jaap Havenaar zit nu in de gevangenis van Vught, omdat het kamp vol is. Er zijn daar tusschen de 20 en 30.000 personen opgesloten. Verschrikkelijk niet? Veel Joden zijn er aanwezig. Vandaag heb ik Versloot opgebeld of wij op een houten huis kunnen rekenen als hij eventueel gaat bouwen. Hij was zelf niet thuis, zoodat we nog geen antwoord hebben. Als we zekerheid hebben, dat hij ons geen woning kan garanderen, dan kunnen we ons op andere plannen beraden...

18 october

... Henk is vanmorgen afgekeurd voor de arbeidsinzet in Duitschland. Dit hadden we in 't minst niet gedacht. Hij is beklopt, moest een paar maal ademhalen en 't was gebeurd. Nu had hij wel eenige goede wenken en adviezen gehad, maar de dokter die hem keurde moest toch uiteindelijk de doorslag geven. We mogen Gods hand in deze zaak wel zien en dankbaar zijn, dat Hij ons voorloopig althans voor grootere moeilijkheden bewaren wil. Helaas is Jaap van tante Maaike vanmiddag op 't onverwachts is opge­haald. Hij was met de trein van 3 uur uit Leiden gekomen. Hij was even thuis geweest en zou op de fiets naar het dorp gaan. Net stapt hij vanuit de garage in de poort naast 't huis en daar loopt hij in de armen van 2 verraders, ik bedoel hm! "W.A.-mannen". Nou hij mocht per gratie nog een paar boterhammen mee en de huisgenooten gedag zeggen en toen mee op de fiets naar Gouda. Het is voor mij een raadsel, dat hij nog een been in huis heeft gezet, vanaf het oogenblik dat hij wist dan en dan moet ik naar Duitschland. Maar ja, ze hebben gedacht overdag komen ze niet. 's Nachts sliep hij al niet meer thuis. ... Verder geen nieuws.

19 october

... Vanmiddag na het eten hebben Jo en ik Miep naar de trein gebracht. Piet Kuif ging ook met dezelfde trein naar Oldenzaal en vandaar gaat hij morgen naar Duitschland. Terug naar huis zijn we bij tante Maaik aangeweest. Jaap had vanochtend juist zelf opgebeld. Oom en tante mochten vanavond na 7 uur bij hem komen. Ze mochten een koffer meebrengen met het noodige erin. Morgen zou hij naar Amersfoort gebracht worden. Vanmiddag heb ik me ontzettend op zitten winden over die smerige W.A. hier. Ik vind het een lafhartige daad, om als zogenaamd Nederlander een jongen in te rekenen ten voordeele van een vijand. Ik heb ze veracht in het diepst van mijn hart. Een jongen van smid Jongerius is er beter afgekomen. Die heeft ze aan zien komen en heeft natuurlijk direct de beenen genomen. Vanavond bij Annie geweest.

22 october

Veldhuyzen heeft prijsopgaaf gegeven van een keukentje inrichten. Het kwam op fl.100 a fl.150,- . De waterleiding zou op fl.12,- komen dat is dus fl.162,-. Dan komt de lichtkwestie nog. Dus royaal genomen zal het heele zaakje fl.200,- kosten. Nu is maar de vraag, wie betaalt dit. Daar moet nog over gesproken worden. Er zou dan een granieten gootsteen komen, een aanrecht met kastjes en een plank om diverse spullen op te zetten...

25 october

Vandaag niet veel nieuws. Weinig of geen ingrijpende oorlogsberichten. De radio's moeten nu ingeleverd zijn, zoodat voorzichtigheid met luisteren geboden is. De Russen hebben Melitopol genomen. Maar goed, dat de "Anti leugenpillen" ons op de hoogte houden. De toewijzingscontroleurs hebben nu eindelijk bij de firma afgewerkt. Gerrit Pars had met een partij biljarten afscheid genomen. Cor van Driel gaat morgen weer naar Frankrijk terug. Vanavond niet naar de vervolg catechisatie geweest, aangezien we een kleine samenspraak moesten leren voor de bruiloft van Henny en Gerrit. Ook heb ik nog een rijmpje gemaakt op een fles advocaat. Bram v.d. Haak is ondertrouwd. Samen nog even bij Jaap v.D. geweest om een ei, teneinde de advocaat te kunnen maken.

[Niek Nieuwenhuijsen en Annie Boon trouwden uiteindelijk toch op 16 december 1943 en gingen inwonen bij zijn ouders. Tijdens de hongerwinter werd van de nood een deugd gemaakt en gingen de gezinnen samen: dat spaarde voedsel en brandstof].